Wetenschappelijke publicatie over onderzoek detectiehonden
In 2014 is het team medische-detectiehonden (MDH) van KNGF Geleidehonden in samenwerking met VUmc een onderzoek gestart om te onderzoeken of honden darmkanker in ontlasting kunnen detecteren. In het najaar van 2018 is dit project succesvol afgesloten. De resultaten van het onderzoek staan beschreven in een wetenschappelijke publicatie, die begin dit jaar is gepubliceerd in de Journal of Veterinary Behaviour, een internationaal tijdschrift waarin veel wordt gepubliceerd over toegepast werkhonden onderzoek.
Patrick Hilverink, die eind vorig jaar plotseling overleden is, en Danielle de Jonge hebben het onderzoek uitgevoerd. Adee Schoon van Animal Detection Consultancy was vanuit haar wetenschappelijke achtergrond bij het project betrokken. Samen hebben zij de publicatie geschreven.
Optimaal gebruikmaken van beperkt aantal monsters
Adee Schoon: ‘Het aantal monsters dat beschikbaar was voor het onderzoek, was onvoldoende om zowel de training als een dubbelblinde test uit te voeren. Daarom lag de focus van het onderzoek op het optimaal gebruiken van een beperkt aantal monsters om zo het leergedrag van de honden te bestuderen. We hadden 20 tot 30 monsters van tien mensen met darmkanker en hetzelfde aantal monsters van zestig controles, mensen zonder darmkanker, tot onze beschikking. Met deze monsters hebben we de honden via een stapsgewijze aanpak het onderscheid tussen deze beide groepen aangeleerd. Door tussentijdse testen konden we het leerproces volgen en de training daarop aanpassen.’
Moeilijke zoektocht naar nieuwe monsters
Het lastige aan dit soort onderzoek is het verkrijgen van nieuwe monsters. Danielle: ‘Je hebt monsters nodig van mensen waarbij darmkanker middels coloscopie is vastgesteld, maar waarbij de behandeling nog niet is gestart. Anders ga je honden wellicht leren om te reageren op stoffen die in de ontlasting zitten vanwege de behandeling die ze krijgen, zoals medicijnresten. En je hebt monsters nodig van mensen die op dezelfde manier zijn onderzocht, maar geen darmkanker blijken te hebben. Verder is het belangrijk dat zowel de damkankermonsters als de monsters van de mensen zonder kanker op dezelfde manier behandeld en opgeslagen zijn. Alleen dan weet je zeker dat het enige onderscheid tussen de monsters het al dan niet hebben van darmkanker is en kun je honden leren alleen de monsters met darmkanker te detecteren. Tenslotte moeten alle gegevens van de monsters correct geregistreerd zijn en wij moeten toestemming hebben om deze gegevens voor het onderzoek te gebruiken.’
Gedegen bijdrage aan detectieonderzoek
Wat heeft het onderzoek opgeleverd? ‘Adee: ‘De eerste opbrengst van dit onderzoek is de ervaring die is opgedaan door met een beperkt aantal monsters zoveel mogelijk te leren over de manier waarop honden geuren detecteren. Dat delen met de wetenschap en de wereld kan andere onderzoeken helpen. De tweede opbrengst is de trainingservaring, dus de opzet met de carrousel en de protocollen die nodig zijn, waardoor een tweede onderzoek sneller kan verlopen.’
De medische detectiehonden
Het team honden waarmee het onderzoek gestart is bestond uit de twee cocker spaniels Moo en Mintha, de labrador retriever Glenny, de labrador x golden retriever Zorah en de Nova Scottia Duck Tolling retriever Catoo. In het team waarmee de trainingsmethode in 2017 werd beproefd, zaten cocker spaniel Nilson, labrador x golden retriever Naomi en de Mechelse herder Robin. Danielle: ‘Bij de eerste groep moesten we alles vanaf de monstervoorbereiding tot de beloningsstrategie zelf uitdenken en uitproberen. Met vallen en opstaan hebben we daarmee een wetenschappelijk verantwoorde en soepel lopende detectiemethode ontwikkeld. De training van het tweede team toonde aan dat de methode betrouwbaar was en het leerproces vergelijkbaar.’
Leren detecteren
Bij KNGF Geleidehonden is een trainingsruimte ingericht waar de medische detectiehonden zonder afleiding voor het onderzoek werden getraind. Er staat een 8-armige carrousel in en een kast met een one-way-screen waar de trainer achter kan staan. Het is namelijk uiterst belangrijk dat de trainer op geen enkele manier invloed kan uitoefenen tijdens het werken van de honden. De honden, die als huishond bij vrijwilligersgezinnen thuis verblijven, kwamen twee tot drie keer per week voor een trainingssessie naar KNGF Geleidehonden. Na de aanleerfase, maakte elke hond zelfstandig meerdere rondes langs een geurcarrousel. In iedere ronde rook de hond aan 8 verschillende monsters, waarvan 0 tot 2 monsters met darmkanker waren. Bij het juist detecteren van darmkanker werden ze beloond en ook bij correct negeren van controlemonsters volgde de beloning. Deze beloning was per hond verschillend, afhankelijk van bijvoorbeeld voorkeur, motivatie en fase van de training.
Uitdagend project
Danielle: ‘Samen met Patrick ben ik destijds de uitdaging aangegaan om honden te leren darmkanker te detecteren in ontlastingsmonsters. Later kwam daar de mdh-assistent Willem Hendriksen bij. Het was een ongeëvenaard spannend project, omdat veel nog onontgonnen gebied was. We hebben momenten van wanhoop gekend, bijvoorbeeld toen bleek dat de honden na een veelbelovende opbouw de clou kwijt waren en alle ontlasting aan gingen geven. Gelukkig konden we dit weer rechtzetten door een paar stappen terug te doen en de opbouw nog wat rustiger te laten verlopen. Maar ook momenten van euforie, zoals op de eerste testdag waarop bleek, dat de honden allemaal zonder twijfel aangaven welk monster ontlasting van een darmkankerpatiënt was. Op dat moment realiseerden we ons hoe ongelofelijk goed de neus van de hond is en hoe geweldig ze het vinden om die te gebruiken. En in samenwerking met ons, de mens, kunnen ze daardoor van grote betekenis zijn voor de medische wetenschap.’
KNGF Geleidehonden stopt detectiehonden-project
Na het overlijden van projectleider Patrick Hilverink heeft KNGF Geleidehonden na lang beraad besloten het detectiehondenproject te beëindigen. Het was een vooruitstrevend en wetenschappelijk project, waaraan zowel Patrick, zijn collega’s én de honden sinds 2014 met veel inzet, plezier en trots hebben gewerkt.
Zonder de financiële steun van onze sponsoren, was dit project onmogelijk geweest. Wij danken: de ASN Bank, Stiching Zabawas, W.M. de Hoop Stichting, de Horstingstuit foundation, de Putman Groep voor hun onmisbare bijdrage.
