Shared space gevaarlijk voor geleidehonden en hun baas

KNGF Geleidehonden maakt zich grote zorgen over het steeds populairder wordende concept shared space. In dit concept voor de openbare ruimte ontbreekt de traditionele indeling in rijbanen, fietspaden en trottoirs en zijn stoplichten en zebrapaden weggelaten.

Verkeersdeelnemers moeten met elkaar voor een veilige verkeerssituatie zorgen. Dit gebeurt voornamelijk op basis van sociale interactie. Oogcontact is daarbij belangrijk en dat is voor iemand met een visuele beperking natuurlijk een onmogelijke opgave. In de Week van de Toegankelijkheid (5 tot en met 10 oktober) vraagt KNGF Geleidehonden extra aandacht voor de kwetsbaarheid van geleidehondenbazen in shared-spacegebieden.

Ontoegankelijk en gevaarlijk

Het is een trend dat steeds meer openbare ruimte wordt omgevormd tot “gedeelde ruimte”, zonder aparte voet-, fiets- en rijbanen. Het weghalen van vaste structuren maakt het gebied ontoegankelijk voor blinde en zeer slechtziende verkeersdeelnemers. Zij missen de oriëntatie- en herkenningspunten die ze nodig hebben om vast te stellen waar ze zijn. Daarnaast zijn ze overgeleverd aan de welwillendheid van andere verkeersdeelnemers om hen de ruimte te geven voor een veilige oversteek, zoals bij Amsterdam CS, in Den Haag (Spui, Grote Marktstraat) en in Arnhem (Steenstraat). Ellen Greve, directeur KNGF Geleidehonden, is niet gerust op de veiligheid van baas en hond: ´Het risico is groot dat onze doelgroep de dupe wordt van de macht van de sterkste. Ik verwacht niet dat de Amsterdamse fietser of scooterrijder zich ineens als een heer in het verkeer zal gaan gedragen.´  

Gevolgen voor baas en hond

Een traditionele verkeersomgeving levert al geregeld gevaarlijke situaties op voor mensen met een geleidehond. Andere verkeersdeelnemers negeren bijvoorbeeld de uitgestoken witte stok waarmee blinden aangeven dat ze gaan oversteken. Door het weghalen van vaste structuren zijn mensen met een visuele beperking nog kwetsbaarder. Blindengeleidehonden zijn getraind om oriëntatiepunten aan te geven, zoals een zijstraat of een zebrapad, en om te stoppen bij stoepranden, waarmee ze waarschuwen voor op- en afstappen. Geleidehondenbaas Sytske Oosthoek: ‘Ontbreken de herkennings- en oriëntatiepunten, dan ben ik meer op mijzelf aangewezen. Zodra ik verplicht ben om mijn andere zintuigen of mijn restvisus extra in te zetten, kost het reizen mij veel meer energie. Mijn geleidehond leidt mij veilig van oriëntatiepunt naar oriëntatiepunt en krijgt daarbij commando´s van mij, omdat ik de route weet. De hond kan geen snelheid van naderend verkeer inschatten. Veel mensen weten dit niet. De hond kan dus niet aangeven wanneer ik veilig kan oversteken. Dit moet ik zelf op mijn gehoor bepalen.’

Het aanbrengen van bepaalde elementen helpt

‘Shared space is een ontwikkeling van vandaag de dag. Die gaan we niet tegenhouden’, vertelt Ellen Greve. ‘Wel willen we aandacht vragen voor onze kwetsbare doelgroep voor wie het reizen van A naar B met deze nieuwe indeling een stuk moeilijker wordt.’ Als autoriteit op het gebied van mobiliteit voor blinden en zeer slechtzienden wordt KNGF Geleidehonden regelmatig betrokken bij het planproces van projectontwikkelaars die zich met de openbare ruimte bezighouden. Greve: ‘We proberen de initiators goed te laten nadenken over het toevoegen van elementen die een shared space ook toegankelijk maken voor geleidehondenbazen.’ Voorbeelden zijn oriëntatiepunten zoals straatmeubilair en voelbare elementen zoals noppentegels. ‘Daarnaast willen we het publiek met klem oproepen om extra rekening te houden met blindengeleidehondenbazen die in een shared-spacegebied niet adequaat kunnen reageren. Geef elkaar de ruimte en heb alsjeblieft een beetje geduld’, aldus Greve.